VOORWAARDEN VOOR EEN PARTICIPATIEVE OMGEVING

Er is een verdeling in de gebruikersraad (collectief overleg): de overgrote meerderheid van de gebruikersraad bestaat uit familie of andere zorgverleners uit het netwerk. De tweede groep zijn gebruikers. In Klavier hebben die een verstandelijke beperking of zijn ze zwakbegaafd. In Malle-Zoersel wordt er een vertegenwoordiger per leefgroep gezocht maar dat lukt niet zo goed als verwacht.

Naast het collectief overleg is er ook een ‘Hoge Raad’ opgericht met voornamelijk familieleden. Daarvoor zijn de bewoners stemgerechtigd. Ook de naam werd door hen gekozen. Die raad is een erg aangename omgeving met voorstellen en unieke ideeën waar wij niet op komen. Zo hebben ze bijvoorbeeld de viering voor mensen die 25 jaar verblijven, opgestart. Voorheen werden enkel de werknemers na 25 jaar in de bloemetjes gezet. Voor Klavier is het belangrijk om deze unieke visie te betrekken, om nieuwe initiatieven, perspectieven en gewoontes tot stand te brengen.

Elke leefgroep heeft een bewonersvergadering. Daar krijgen de onderwerpen voor de Hoge Raad vorm.

De jaarlijkse familiedag per leefgroep is een gezamenlijk moment waar de bewoner via de familie informatie en vragen kan meegeven naar het collectief overleg.

Bij Klavier gaan we ervan uit dat het individuele het vertrekpunt is voor partnerschap. Wij zorgen samen voor iemand met iemand. De cliënt en zijn omgeving zijn een geheel. We hebben geen bezoekuren, geen beperkingen voor bezoek.

Waar mensen samenleven zijn onvermijdelijk afspraken nodig. Een voorbeeld. Het federaal voedselagentschap verbiedt het gebruik van eieren van onze kinderboerderij. Dit soort nieuws overbrengen naar bewoners is niet altijd eenvoudig. Het is dan belangrijk om in gesprek te blijven: overleggen in gelijkwaardigheid. Het gaat niet om macht, het gaat niet om gelijk te krijgen. We moeten het altijd met elkaar eens zijn.

Van groot belang voor ons als zorgaanbieder is dat we regelmatig toetsen bij de cliënten: wat zijn hun wensen voor activiteiten, wat is de mening over het eten enz. Elke leefgroep krijgt een mentor toegewezen, die ervoor zorgt dat de informatie naar de families doorstroomt.

Bij de bespreking van de handelingsplannen zijn alle partners in de zorg betrokken. Het netwerk krijgt de keuze om een voor- of nabespreking te houden. We proberen om iedereen aan tafel te krijgen.

Naast de organisatie van participatie is ook de cultuur van participatie een belangrijk vertrekpunt. Onze maatschappelijk werker heeft daarin een zeer belangrijke rol: hij is het veilige contactpunt en bewaakt het proces. We stellen vast dat we jonge werknemers soms moeten losmaken van hun gebondenheid aan theoretische kennis. Dat vergt soms veel opleiding.

De organen voor collectief overleg komen twee tot driemaal per jaar samen. De twee groepen van het collectief overleg komen ook samen voor overleg in ‘eenzelfde familie’. Eerst wilden de bewoners dit niet, maar ze ervaren nu de voordelen van de samenwerking en de uitwisseling van informatie.

Vanuit de verschillende leefgroepen worden onderwerpen voor de vergadering verzameld. Puntjes worden voorgelegd op de bewonersraad, in sommige groepen elke 14 dagen en anderen maandelijks. Die informatie wordt dan gebracht naar het CO.
Per woning is een vertegenwoordiger, aangeduid via verkiezingen. Omdat er geen kandidaten zijn om de vergadering voor te zitten, is er overgeschakeld naar ouders, broers en zussen.
Veel aandacht gaat naar informatieve en praktische elementen. Maar ook inhoudelijke dingen zoals het inhoudelijk reglement komen aan bod. Er zijn grote werken voorzien op Zonnehoeve en ook daarin wordt samen overlegd.

Vertrekpunt voor de besprekingen zijn de vragen ‘Wat is dat?’ en ‘Welke rol speel je daarin?’. Dat zorgt voor een goed gesprek. De communicatie is soms moeilijk. Via vorming wordt interactie voorbereid, zodat de bewoners mee geïnspireerd zijn om mee te denken en input te brengen. Het is belangrijk om in hun woorden te blijven, de boodschap niet te ondermijnen. Het collectief overleg is niet enkel een mening geven: het gaat om overleg en dat is niet makkelijk. Daarom wordt gezocht om de communicatie te vergemakkelijken. Vanuit het streven naar ‘partners in zorg’ wordt gedacht om eventueel een ouderraad op te zetten.

Voorop staat om de beslissingen met de bewoners samen te nemen. Kansen op manipulatie worden overbrugd.

Moeilijke situaties komen uiteraard voor. Een voorbeeld daarvan was het overleg en de communicatie met de nieuwe directie, die tijdens corona aantrad. Omdat er geen fysiek/persoonlijk contact mogelijk was, werd er moeilijk verbinding gemaakt met de leefgroepen. Veiligheid stond voorop. Bewoners en zorgpersoneel werden niet gehoord bij de beslissingen over de maatregelen, hoewel het VAPH uitdrukkelijk vroeg om het collectief overleg te betrekken.
Ondertussen hebben we wel een zeer goede connectie en is er zeer veel overleg. Daar zijn veel partijen worden bij betrokken: bewoners, medewerkers, werkers van de bouw, raad van bestuur. Er zijn geen afzonderlijke vergaderingen en alles verloopt in een erg open sfeer. Dat geeft een nieuw probleem: probleem: te veel overleg. Voor welke onderwerpen kunnen wij betrokken worden? Hoe doe je dat met zeer zorgbehoevende bewoners, mensen zonder stem? Kunnen daar ouders/netwerk mensen via een coach meedenken? Voor gebruikers die niet vaak naar huis gaan is er een begeleider als vertrouwenspersoon, die zich dikwijls te nauw betrokken voelen. Zoeken naar alternatieven?

Ik heb een zoon in een nursing groep. Als ouder is het dan moeilijk om echte participatie te ervaren, om partner te zijn in de zorg. Als moeder kan ik mijn zoon ‘lezen’. Dat overbrengen naar de begeleiding of de leefgroep is moeilijk. Je bet dan de bezorgde en vragende moeder maar soms lijk je wel de moeilijke moeder?
(PM) Nursing wordt inderdaad beoordeeld als een zeer zwakke groep. Het is niet altijd duidelijk of communicatie aankomt, juist overkomt. Het is moeilijk om dat altijd te verwezenlijken. De vragen en bezorgdheden, aan alle zijden, zijn groot. Het is een meerwaarde als de personenbegeleider dicht bij de gebruiker staat, dat vereenvoudigt de communicatie.

Er werd in het verhaal van Klavier verwezen naar ‘familiedagen’. Onze ervaring daarbij, bijvoorbeeld op een nieuwjaarsreceptie, is dat wisselwerking tussen de families en de netwerken moeilijk gebeurt. Men focust op ‘zijn bewoner’ en er gebeurt geen vermenging. Ik neem aan dat dit voorziening gebonden is.
(PM) Het is heel herkenbaar wat u vertelt. Er bestaan grote verschillen tussen ouders en vertegenwoordigers en het engagement dat ze kunnen of willen nemen. Er zijn leefgroepen die niet vertegenwoordigd zijn in het collectief overleg maar waar de familie wel komt bij een groot feest. Aan de formele activiteiten wordt niet deelgenomen. Hoewel we het graag ander zien, is dat geen probleem. Men beslist zelf in hoeverre men partner in de zorg kan en wil zijn. Als begeleiding in een leefgroep moeten we daarmee leren opgaan. Beïnvloeden is niet mogelijk. Iedereen is immers gefocust op eigen kind. De begeleiding gaat bij iedereen rond. Ik denk dat er niets fout is aan wat u beschrijft. Inspelen op wat familie en netwerk wenst, is het uitgangspunt.

Aan ouders wordt gevraagd om in het collectief overleg te zetelen. Maar leeft het collectief overleg ook in de gehele voorziening? In welke mate wordt het collectief overleg ook voorgesteld aan alle begeleiders?
(PM) Nu moet ik natuurlijk oppassen wat ik zeg, maar normaal gezien komt het collectief overleg aan bod in de introductiecursus voor nieuwe medewerkers. Zij zijn dus op de hoogte van de rol van het collectief overleg als vertegenwoordiger van de gebruikers. Het zit bij ons ingebed in het systeem.
Geef niet op, ga samen verder.
(BW) Ik denk dat er een generatieverschil is qua cultuur van communicatie met ouders. De nieuwe generatie ouders gaat zelf bijscholing zoeken. Wij gaan regelmatig naar een bewonersoverleg.

Bij ons in de voorziening wordt er bij vorming voor personeelsleden altijd iemand mee uitgenodigd van het collectief overleg.
(BW) Bij ons is dat ook. Bij elke vorming.

De invalshoek van de medewerker en het aspect van de ouder: het is soms tegenstrijdig en niet evident. Maar op deze manier wordt er beter overleg georganiseerd.
(BW) Het is inderdaad extra werk. Maar alleen met samenwerking kunnen we participatie versterken.
(PW) In Klavier is er ook mogelijkheid voor de ouders om mee in te schrijven voor vormingen maar dat gebeurt zelden. We stellen vast dat het succes nog niet zo groot is.

Zoals dikwijls zijn het steeds dezelfde geëngageerde ouders die zich daarvoor aanmelden.
(BW) Er is voor ouders natuurlijk ook beschikbaarheid: leeftijd en mogelijkheden om overdag vrij te zijn, zijn bepalend om deel te nemen.

In hoeverre is de communicatie tussen voorziening en ouders/netwerk geïntegreerd in de werking?
(PM) Over zorg praten gaat over ‘wat heb je graag’ en ‘wat wil je doen’ en dan uiteindelijk het budget. Het budget is de laatste vraag: ‘hoe wil je dat besteden?’. Hiermee hangt helemaal samen: hoe wordt de solidariteit in de zorg binnen de voorziening georganiseerd. Dat is een moeilijke om te beantwoorden, maar mag zeker niet genegeerd worden. Dan ga je in gesprek. In dialoog moet je kijken hoe ver we als voorziening kunnen gaan. Het is een moeilijk punt. In groep leven kan betekenen dat de ene meer krijgt en de andere iets minder, dat gaat altijd zo zijn.
(BW) De solidariteit moet sterk bewaakt worden. Van alle budgetten in de groep gaat er soms meer naar mensen met meer ondersteuningsnood dan naar mensen die zelfstandiger zijn.